विनायक दामोदर सावरकर यांना स्वातंत्र्यवीर सावरकर म्हणूनही ओळखले जाते, ते एक भारतीय क्रांतिकारक, राजकारणी आणि लेखक होते. वीर सावरकर यांची पुण्यतिथी दरवर्षी २६ फेब्रुवारी रोजी साजरी केली जाते. ज्यांनी ब्रिटिश राजवटीपासून भारताच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. 28 मे 1883 रोजी महाराष्ट्रातील भगूर या छोट्याशा गावात जन्मलेले सावरकर भारतीय संस्कृती, इतिहास आणि अध्यात्माचा खोलवर प्रभाव असलेल्या कुटुंबात वाढले.
प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण:
सावरकरांनी त्यांचे प्रारंभिक शिक्षण भगूर येथे घेतले आणि नंतर फर्ग्युसन महाविद्यालयात प्रवेश घेण्यासाठी ते पुण्याला गेले, जिथे त्यांनी इंग्रजी, संस्कृत आणि इतिहासाचा अभ्यास केला. महाविद्यालयात असताना, सावरकरांनी भारतीय राष्ट्रवादात स्वारस्य निर्माण केले आणि ब्रिटीश औपनिवेशिक राजवटीविरुद्ध विद्यार्थ्यांच्या विविध आंदोलनांमध्ये भाग घेतला.
1905 मध्ये, सावरकरांनी अभिनव भारत सोसायटीची स्थापना केली, ही एक गुप्त संस्था आहे ज्याचा उद्देश क्रांतिकारक मार्गाने भारतीय स्वातंत्र्याचा प्रचार करण्याचा होता. त्यांनी “भारतीय स्वातंत्र्ययुद्ध” नावाचे एक पत्रक देखील प्रकाशित केले ज्यात असा युक्तिवाद केला की भारतीयांना ब्रिटिश वसाहती राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळविण्यासाठी हिंसाचाराचा वापर करण्याचा अधिकार आहे.
क्रांतिकारी उपक्रम:
1909 मध्ये सावरकरांना ब्रिटीश अधिकार्‍यांच्या हत्येचा कट रचल्याबद्दल अटक करण्यात आली. त्याच्यावर देशद्रोहाचा आरोप ठेवण्यात आला होता आणि त्याला अंदमान आणि निकोबार बेटांमधील सेल्युलर जेलमध्ये जन्मठेपेची शिक्षा ठोठावण्यात आली होती, ज्याला “काला पानी” कारागृह म्हणूनही ओळखले जाते.
सावरकरांनी 11 वर्षे तुरुंगात घालवली, त्या काळात त्यांना गंभीर शारीरिक आणि मानसिक छळ सहन करावा लागला. असे असूनही त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्यासाठी लेखन आणि वकिली सुरूच ठेवली. त्यांनी “हिंदुत्व” ची संकल्पनाही विकसित केली, ज्याने भारत हे हिंदू राष्ट्र आहे आणि भारतीय राजकारणात हिंदूंचा वरचष्मा असायला हवा असा युक्तिवाद केला.
राजकीय कारकीर्द:
1924 मध्ये तुरुंगातून सुटल्यानंतर सावरकर भारतीय राजकारणातील एक प्रमुख व्यक्ती बनले. ते हिंदू महासभेत सामील झाले, जो हिंदू राष्ट्रवाद्यांच्या हिताचे प्रतिनिधित्व करणारा राजकीय पक्ष होता. 1937 ते 1943 या काळात त्यांनी पक्षाचे अध्यक्ष म्हणूनही काम केले.
या काळात, सावरकरांनी हिंदुत्वाच्या संकल्पनेचा प्रचार करणे सुरूच ठेवले आणि असा युक्तिवाद केला की ब्रिटिश आणि भारतातील मुस्लिम अल्पसंख्याकांकडून हिंदूंशी भेदभाव केला जात आहे. त्यांनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसलाही विरोध केला, ज्याला त्यांनी ब्रिटिश वसाहतवादी राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळवून देण्याच्या दृष्टीकोनात अतिशय संयमी आणि कुचकामी असल्याचे पाहिले.
वारसा:
सावरकरांचा वारसा वादग्रस्त आहे, काही जण त्यांना भारतीय स्वातंत्र्याचा नायक मानतात, तर काहींनी त्यांना हिंदू राष्ट्रवादाला प्रोत्साहन देणारी आणि महात्मा गांधींच्या हत्येमध्ये सहभागी असलेले विभाजनवादी व्यक्ती म्हणून पाहिले.
हा वाद असला तरी, भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात सावरकरांची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती यात शंका नाही. त्यांच्या विचारांचा आणि लेखनाचा भारतीय राजकारण आणि समाजावर, विशेषतः हिंदू राष्ट्रवादी चळवळीवर प्रभाव पडतो.
शेवटी, स्वतंत्र वीर सावरकर हे भारतीय इतिहासातील एक जटिल आणि प्रभावशाली व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांचे क्रांतिकारी उपक्रम आणि राजकीय कारकीर्द ही त्यांची भारतीय स्वातंत्र्याप्रती असलेली बांधिलकी आणि हिंदुत्वाच्या संकल्पनेवरील विश्वासाने चिन्हांकित होते. त्यांचा वारसा वादग्रस्त असला तरी भारतीय राष्ट्रवादातील त्यांचे योगदान दुर्लक्षित करता येणार नाही.
